[ Pobierz całość w formacie PDF ]
9 Polska niepodległa
130 Andrzej Ajnenkiel
wnień w tym zakresie Izb Ustawodawczych, tak konstytucja nazywała sejm i
senat, przez z jednej strony określenie przypadków, w których inicjatywa
ustawodawcza należy wyłącznie do rządu, oraz z drugiej strony przez
wprowadzenie, jako równorzędnych z ustawą, dekretów prezydenta
Rzeczypospolitej. Dekrety te dzieliły się na kilka kategorii. Najistotniejsze
były dekrety dotyczące organizacji rządu, zwierzchnictwa Sił Zbrojnych oraz
organizacji administracji rządowej. Dekrety te mogły być wydawane przez
prezydenta w każdym czasie, a więc również wówczas, gdy izby obradowały:
Dekrety takie były uchylane wyłącznie w drodze dekretowej bez udziału izb.
Prezydent mógł wydawać dekrety w trybie pełnomocnictw we wszystkich kwestiach
z wyjątkiem zmiany konstytucji. Ostatnim wreszcie typem, dekretów były
wydawane w czasie, gdy sejm był rozwiązany. ^ Nie mogły one zmieniać
konstytucji, ordynacji wyborczej do obu izb, budżetu, systemu podatkowego oraz
dotyczyć kilku innych materii finansowych. Dwie wymienione wyżej grupy
dekretów mogły być zmieniane przez izby w trybie zwykłej drogi ustawodawczej,
poprzednio ich nieprzedłożenie sejmowi oznaczało, że przestają obowiązywać.
Drugim istotnym novum wprowadzonym przez ustawę zasadniczą było zwiększenie
roli senatu w ustawodawstwie.
Konstytucja marcowa przyjmowała jako punkt wyjścia, że senat akceptuje
otrzymany projekt sejmowy. Dopiero gdy zapowiedział w wyznaczonym terminie, że
tego nie uczyni, rozpoczynała się kolejna faza procedury. Teraz nastąpiło
odwrócenie toku postępowania sejmu. Za zasadę uznano milczące przyjęcie przez
sejm uchwały senatu. Jej odrzucenie wymagało uchwały większością
kwalifikowaną.
Konstytucja wprowadziła dalsze poważne ograniczenia uprawnień sejmu w takich
kwestiach, jak zwoływanie sesji nadzwyczajnych i ich kompetencji. \
Przewidywała, iż przedmiotem obrad sejmu podczas sesji nadzwyczajnej mogą być
wyłącznie sprawy wymienione w zarządzeniu prezydenta o zwołaniu sesji bądz we
wniosku o jej otwarcie, zgłoszonym przez posłów^ Przedmiotem obrad mogły być
także kwestie, które, zgodnie z obowiązującymi ustawami bądz regulaminem,
wymagały drogi ustawodawczej, albo które prezydent na wniosek premiera lub
marszałka sejmu uważał za nagłe. Prezydent mógł też zwołać sesję nadzwyczajną
z własnej inicjatywy.
Konstytucje II Rzeczypospolitej 131
Ranga decyzji Izb w zakresie ustawodawstwa została obniżona przez to, że
konstytucja traktowała te decyzje jako projekty do momentu, w którym nie
podpisał ich prezydent. Uzyskał on zarazem prawo weta zawieszającego.
Pozostawmy poza zasięgiem naszego zainteresowania postanowienia dotyczące
kwestii budżetowych, składu i kompetencji Trybunału Stanu, stanu wyjątkowego i
wojennego. W każdej z tych materii uprawnienia prezydenta poważnie rozszerzono
kosztem parlamentu.
Konstytucja kwietniowa w sposób specyficzny potraktowała prawa i swobody
obywatelskie. W konstytucji zamieszczono mianowicie postanowienie, iż
pozostają w mocy części odpowiednich artykułów konstytucji marcowej,
dotyczących własności, mniejszości narodowych, stosunków wyznaniowych i
organizacji szkolnictwa, jednak bez jego bezpłatności. Opozycja w dyskusji
sejmowej zwracała uwagę, że takie potraktowanie praw obywatelskich wskazuje na
nadawanie im przez sanację mniejszego znaczenia. Jeszcze bardziej jaskrawą
wymowę miało wyeliminowanie z tekstu nowej ustawy zasadniczej zasady
jednakowych uprawnień politycznych obywateli i wolności koalicji. Argumentacja
twórców konstytucji, że wystarczy skodyfikowanie tych praw w ustawodawstwie
zwykłym, a także twierdzenie, iż zasady te nie są w praktyce naruszane, mijały
się w sposób widoczny z rzeczywistością.
( 8 lipca 1935 r. zostały podpisane przez prezydenta uchwalone przez sanacyjną
większość ordynacje wyborcze do sejmu i senatu i2^, Pierwsza z nich
przyjmowała, zgodnie z założeniami politycznymi likwidowanego właśnie
Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, oparcie wyborów do sejmu na zasadzie
reprezentacji ogółu obywateli, bez pośrednictwa partii politycznych, przez
zastąpienie systemu głosowania na listy głosowaniem na osoby umieszczone na
jednej liście. Senat to reprezentacja obywateli, "którzy wyróżniają się wśród
swego otoczenia bądz zasługą w pracy na rzecz dobra powszechnego, bądz
wykształceniem [...] bądz stopniem zaufania, jakim zostali obdarzeni".
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
