[ Pobierz całość w formacie PDF ]
B. Ale kwestia demokracji masowej obejmuje, nie mieszając się z nim, inne zagadnienie, które ją
determinuje: jest to zagadnienie masowej organizacji proletariatu. Tym, co pozwoliło partii
bolszewickiej taktycznie kierować przejęciem władzy, był fakt powstania bezprecedensowego masowego
ruchu robotników, chłopów i żołnierzy; to fakt, że ruch ten znalazł w rosyjskiej tradycji rewolucyjnej
takie formy organizacyjne, jakie były mu potrzebne: rady . To dwoisty dialektyczny charakter tych rad:
są one zarazem, w sposób sprzeczny, zalążkiem nowego państwa, nowego typu aparatu państwowego,
oraz bezpośrednią, różniącą się od każdego państwa, organizacją mas, gdzie polityczna aktywność, w
sferze najbardziej ogólnych kwestii (poczynając od kwestii wojny i pokoju), nie jest sprawą specjalistów
albo oddalonych od mas jej przedstawicieli, ale sprawÄ… samych mas. Dlatego Rewolucja Pazdziernikowa
mogła podjąć się zadania zniszczenia, jednocześnie od góry i od dołu , burżuazyjnego aparatu
państwowego. Dlatego właśnie, historycznie biorąc, rady te, po Komunie Paryskiej, a przed innymi
formami, które, w większości przypadków, dopiero pojawią się, są radami rewolucyjnymi.
Jak wiadomo, zagadnienie to nieustannie stawiane było w toku całej rewolucji rosyjskiej, jak i w
trakcie kolejnych rewolucji. Zmienia się istota problemów, front walki przemieszcza się, organizacje,
które spełniały rewolucyjną funkcję stają się niezdolne do dalszego jej sprawowania, także dlatego, że, jak
w przypadku samych rad rosyjskich, starały się one występować już tylko w roli państwa, administracji.
Można więc zauważyć, że w praktyce zagadnienie to dotyczy sprawy, której komuniści, jak wskazują
42
© SamoksztaÅ‚ceniowe KoÅ‚o Filozofii Marksistowskiej http://skfm.dyktatura.info/
Étienne Balibar O dyktaturze proletariatu (1976 rok)
doświadczenia, nigdy nie poświęcali zbyt wielkiej uwagi: po prostu kierowniczej roli partii
komunistycznej w dyktaturze proletariatu. Co robić, aby polityczne kierowanie nie prowadziło do
identyfikacji partii i państwa, ale do nieustannie wzrastającej kontroli samych mas nad funkcjonowaniem
państwa?
W tym okresie, wbrew prawicowemu i lewicowemu wypaczeniu, postawÄ™ Lenina
charakteryzuje z jednej strony fakt, że nie ulega on nigdy złudzeniu, że w bardzo długim okresie czasu
dyktatura proletariatu mogłaby obejść się bez scentralizowanego państwa, gdzie gospodarcze funkcje
organizacyjne w dużej mierze powierzane muszą być specjalistom, którzy utrwalają podział na pracę
fizyczną i pracę umysłową.
Ale jednocześnie, wychodząc z samego doświadczenia mas, wychodząc z analizy trudności, które
ono napotyka, Lenin nieustannie poszukiwał sposobu pozbawienia państwa, nawet państwa nowego typu,
monopolu na administrowanie, zarzÄ…dzanie i politycznÄ… kontrolÄ™ nad sprawami publicznymi, chcÄ…c w
części powierzyć to wszystko organizacjom mas ludowych, które oczywiście nie mogą być mylone z
partią komunistyczną, są różne od niej i wykraczają poza nią.
Z jednej strony, postawę tę często określa się jako bezlitosny realizm polityczny Lenina: nie
może być najmniejszego ustępstwa w sprawie koncentracji władzy proletariackiego państwa; i nie chodzi
tylko o militarne wymogi wojny domowej, ponieważ te są jedynie jedną z form zaostrzonej walki klas,
która cechuje każdą rewolucję.
Z drugiej strony, postawę tę określa się niekiedy mianem utopizmu , a nawet anarchizmu ,
którego znaczenie bądz pomniejsza się, bądz, przeciwnie, izoluje się, aby go ponad miarę wykorzystać.
Należy jednak zauważyć, że realizm Lenina polega na jedności tych dwóch aspektów: jest on wyłącznie
realizmem dialektycznym, to znaczy krytycznym i rewolucyjnym, ponieważ, pomimo gigantycznych
trudności praktycznych, Lenin nieustannie kroczy po obu stronach tej sprzeczności.
Uwzględniając to dysponujemy nicią przewodnią stawiając czoła zagadkom, jakie kryje w sobie
historia radzieckiej rewolucji. Przytoczę tylko jeden pospieszny przykład: zmiany postawy Lenina wobec
kwestii związków zawodowych, które zostały już obszernie skomentowane. W ciągu roku, w okresie od
końca 1919 r. do początku 1920 r., Lenin przechodzi od hasła upaństwowienia związków zawodowych ,
to znaczy, przekształcenia związków zawodowych w zintegrowane z aparatem państwowym organizmy
zarządzania gospodarką (w szczególności dystrybucją siły roboczej i dyscypliną w produkcji), do hasła
autonomii związków zawodowych względem państwa, ponieważ w socjalizmie związki zawodowe
zawsze muszą reprezentować wobec państwa, wobec samego proletariackiego państwa, interesy
pracowników. Bez wątpienia, taką zmianę powrócę jeszcze do tego wyjaśnia względna klęska pewnej
polityki, autokrytyka, której wymaga, oraz przejście do nowej polityki , gdzie pewien powrót do
kapitalizmu implikuje również ponowne sprawowanie przez związki zawodowe swojej rewindykacyjnej
funkcji. Ale, jeśli dobrze się temu przyjrzeć, to same te perypetie nie są zwykłymi przypadkami
socjalizmu, zaś postawa Lenina ujawnia tu stałą tendencję, tym bardziej uporczywą, im większe napotyka
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
