[ Pobierz całość w formacie PDF ]
po drugiej zaś półbrygada Saint-Cyra. O pół do dziewiątej wieczorem Pedra-
Bona jest w naszych rękach, dywizje zaś Gardanne'a i Chambarliaca odzyskały
pozycje, które zajmowały rano. Nieprzyjaciel rzuca się ku mostom, by
przedostać się na drugą stronę Bormidy, napotyka jednak na generała Carra
Saint-Cyra, który go ubiegł w drodze. Szuka tedy przejścia w bród i przeprawia
siÄ™ przez rzekÄ™ w ogniu wszystkich naszych linii gasnÄ…cym dopiero o godzinie
10 wieczorem. Szczątki armii austriackiej osiągają z powrotem swój obóz w
Alessandrii, armia francuska zaś biwakuje przed szańcami korpusu mostowego.
Straty Austriaków wynosiły tego dnia 4 500 poległych, 8 000 rannych, 7 000
jeńców, 12 chorągwi i 30 dział.
Pewnie nigdy jeszcze nie ukazało się szczęście tego samego dnia z dwu tak
przeciwnych stron. O godzinie 2 po południu Francuzi pogrążeni byli w klęsce
wraz z jej zgubnymi skutkami, o godzinie 5 zaś zwycięstwo znów odwróciło się
ku sztandarom z Arcole i Lodi. O dziesiątej Włochy zostały za jednym ciosem z
powrotem zdobyte, a zarazem zamajaczył Napoleonowi tron Francji.
Nazajutrz rano zameldował się u przednich straży książę Lichtenstein, który
przybyÅ‚, by wrÄ™czyć pierwszemu konsulowi zlecenia generaÅ‚a Mélasa. Ponieważ
jednak nie odpowiadały one Bonapartemu, podyktował mu pierwszy konsul
swoje wÅ‚asne warunki, celem wrÄ™czenia ich Mélasowi. Wojska austriackie
mogły wolne i z honorami wojskowymi opuścić Alessandrię, pod znanymi
jednak warunkami, które całe Włochy podporządkowały Francji.
Książę Lichtenstein powróciÅ‚ wieczorem do kwatery francuskiej. Mélas,
który jeszcze o trzeciej godzinie, będąc pewny zwycięstwa, pozostawił swym
generałom dopełnienie miary naszej klęski i udał się na wypoczynek do
Alessandrii, teraz był zdania, że warunki Napoleona są zbyt twarde. Gdy jednak
jego poseł wspomniał o tym, przerwał mu Bonaparte słowami:
- Wyraziłem panu mą ostateczną wolę. Proszę ją podać do wiadomości
pańskiemu generałowi i szybko wrócić z odpowiedzią, gdyż wola moja jest
nieodwołalna. Musi pan wiedzieć, że znam wasze położenie tak dobrze, jak wy
sami, gdyż nie od wczoraj prowadzę wojnę. Jesteście oblężeni w Alessandrii,
macie wielu rannych i chorych, brak wam środków żywności i lekarstw,
podczas gdy ja zająłem wam linię odwrotu. Straciliście w poległych i rannych
rdzeń swojej armii. Mógłbym jeszcze więcej zażądać, sytuacja upoważnia mnie
do tego. Ograniczam jednak swe żądania z szacunku dla siwych włosów
pańskiego generała.
- Warunki te są twarde - odpowiedział książę - szczególnie zaś oddanie
Genui, która po tak długim oblężeniu padła dopiero przed piętnastoma dniami.
- Jeśli to tylko pana niepokoi - rzekł pierwszy konsul, wskazując księciu na
przejęte pismo - może się pan na podstawie tego listu przekonać, że cesarz nie
dowiedział się jeszcze wcale o zdobyciu Genui, nie należy mu tylko o tym
donosić.
Jeszcze tego samego wieczora wszystkie francuskie warunki zostały
przyjęte, Bonaparte zaś pisał do kolegów:
Obywatele konsulowie, nazajutrz po bitwie pod Marengo prosił generał
Mélas na naszych forpocztach o zezwolenie na przysÅ‚anie mi generaÅ‚a Schalla. Z
biegiem dnia zawarty został układ, który tutaj dołączam. Układ został w nocy
podpisany przez generaÅ‚a Berthiera i generaÅ‚a Mélasa. Spodziewam siÄ™, że naród
francuski będzie zadowolony ze swej armii.
Bonaparte
Tak więc spełniły się prorocze słowa, które obwieścił pierwszy konsul cztery
miesiÄ…ce przedtem swemu sekretarzowi w Tuileries.
Napoleon wraca następnie do Mediolanu, które to miasto zastaje
iluminowane i przejÄ™te radoÅ›ciÄ…. Tam też czeka na niego Masséna, którego nie
widział od wyprawy egipskiej. W nagrodę za piękną obronę Genui otrzymał on
naczelne dowództwo armii włoskiej.
Z kolei udaje siÄ™ pierwszy konsul, odprowadzany okrzykami triumfu
narodów, z powrotem do Paryża. Przybył do stolicy nocą. Gdy jednak paryżanie
dowiedzieli się nazajutrz o jego powrocie, pospieszyli tłumnie wśród okrzyków
radości i zachwytu pod Tuileries, młody zaś zwycięzca spod Marengo musiał
ukazać się na balkonie.
W kilka dni pózniej ogólna radość została zakłócona wstrząsającą nowiną.
Oto generaÅ‚ Kléber padÅ‚ w Kairze ugodzony sztyletem Solimana el-Alebisa tego
samego dnia, kiedy Desaix padł na równinach pod Marengo od kul austriackich.
Na podstawie ukÅ‚adu, podpisanego przez Berthiera i generaÅ‚a Mélasa w noc
po bitwie, zawarto zawieszenie broni, które jednak złamane zostało 5 sierpnia i
odnowione dopiero po zwycięstwie pod Hohenlinden.
Przez cały ten czas powstają spiski na życie pierwszego konsula. Ceracchi,
Aréna i Demerville zostajÄ… aresztowani w operze w chwili, gdy zbliżyli siÄ™ do
Napoleona, by go zabić. Na ulicy Saint-Nicaise wybuchła maszyna piekielna w
odległości 25 kroków od jego powozu. W tym samym czasie zaś Ludwik XVIII
pisał do Napoleona jeden list za drugim, prosząc o zwrócenie tronu.
Wreszcie 9 lutego podpisany został pokój w Luneville, potwierdzający
wszystkie warunki pokoju zawartego w Campoformio. Wszystkie państwa
położone na lewym brzegu Renu przeszły z powrotem pod panowanie Francji,
jako granica posiadłości austriackich ustanowiona została rzeka Adyga, cesarz
uznał Republikę Cisalpińską, Batawską i Helwecką; Toskania pozostawiona
została Francji.
Tak więc republika znalazła się w stosunkach pokojowych z całym światem,
z wyjątkiem Anglii, swego odwiecznego wroga. Napoleon postanowił przerazić
ją zamanifestowaniem swej potęgi, założył tedy pod Boulogne obóz złożony z
200 000 ludzi, niezmierzona zaś liczba płaskich okrętów przeznaczonych do
transportu tej armii nagromadzona została w północnych portach francuskich. W
istocie, Anglia ulękła się i 25 marca 1802 r. podpisany został układ w Amiens.
A tymczasem pierwszy konsul kroczył ledwie dostrzegalnymi krokami, a
jednak szybko - do korony. Z wolna stawał się Bonaparte Napoleonem. Dnia 15
lipca 1801 r. podpisał konkordat z papieżem, 21 stycznia 1802 r. przyjął tytuł
prezydenta Republiki Cisalpińskiej, 2 sierpnia mianowany został dożywotnim
konsulem. Dnia 21 marca 1804 r. kazał rozstrzelać księcia d'Enghien w okopach
Vincennes.
Gdy więc rewolucji spłacono ten ostatni haracz, skierowano do Francji
zapytanie: Czy Napoleon Bonaparte ma zostać cesarzem Francuzów?
Pięć milionów głosów odpowiedziało twierdząco i Napoleon wstąpił na tron
Ludwika XVI. Tylko trzej mężowie zastrzegli się w imieniu Nauki, tej
wieczystej republiki, która nie ma Cezarów i nie uznaje Napoleonów.
Mężami tymi byli Lemercier, Ducis i Chateaubriand.
NAPOLEON CESARZEM
Ostatnie chwile konsulatu miały za pomocą wyroków skazujących na śmierć
lub też aktów łaski utorować Napoleonowi drogę do tronu. Z chwilą jednak
wstąpienia na tron przystąpił Napoleon do zorganizowania państwa na nowych
zasadach.
Dawna szlachta feudalna przestała istnieć, Napoleon stwarza więc nową,
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
