[ Pobierz całość w formacie PDF ]
cje dotyczące kredytów poniżej standardów. Juryści islamscy dla klientów
niespłacających zobowiązań wobec banku nie przewidują żadnych opłat
karnych czy karnych odsetek. Zaproponowano konstrukcję specjalnej klau-
zuli niezdolności do zapłaty (inability to pay). O jej przyznaniu decyduje
powołane do tego ciało, które analizuje każdy przypadek z osobna. Jeśli
problem z płatnościami nosi charakter działania tzw. siły wyższej, klient nie
ponosi za to żadnej odpowiedzialności. Straty w takim przypadku bierze na
swoje barki bank. Nie przewiduje się również licytacji komorniczej ani
przejmowania majątku przez bank.
Jak zatem widać, bankowość islamska poszukuje rozwiązań, które
umożliwiłyby dostęp do płynnych aktywów również gospodarstwom domo-
wym. Oferta adresowana do nich obejmuje także karty kredytowe i płatni-
cze oraz czeki. Zdecydowanie różni ją od oferty banków komercyjnych
ludzki wymiar (przypadek niezdolności do zapłaty ) i uznanie, wywo-
dzące się z doktryny religijnej, że system finansowy ma przede wszystkim
służyć rozwojowi całego społeczeństwa, osiąganiu harmonii społecznej,
a nie przyczyniać się do pomnażania bogactwa świata finansjery.
System bankowości muzułmańskiej stwarza zupełnie odmienną niż
w przypadku państw Zachodu nierównoprawność podmiotów. Zgodnie z li-
terą Koranu, system dzieli klientów bankowych na bogatych (deponenci)
i biednych (kredytobiorcy). Banki zabezpieczają jedynie interesy biednych.
W cywilizacji zachodniej stroną silniejszą i bardziej uprzywilejowaną są de-
ponenci. Różnice między obydwoma systemami gospodarczymi występują
także w kwestii ponoszenia ryzyka niepowodzenia w działalności gospodar-
czej. O ile w większości przypadków w systemie zachodnim ryzyko to ponosi
całkowicie kredytobiorca, w islamie ma miejsce rozkład ryzyka między obie
strony kontraktu dłużnika i wierzyciela. Akcentuje się hasła sprawiedli-
48
A. Aukaszewicz, Europa a islam: religia jako zródło zróżnicowania systemu...
wości i solidarności społecznej, zwraca uwagę na aspekty moralne. Jak mó-
wią ideolodzy muzułmańscy należy zawsze chronić słabszego.25
Kładzenie nacisku na bezpieczeństwo depozytów w kulturze Zachodu
przyczynia się do rozwoju sektora finansowego i systemu bankowego. Do
wybuchu kryzysu finansowego w 2007/2008 r. system rynków finanso-
wych państw zachodnich wydawał się funkcjonować nadzwyczaj sprawnie.
Sprzyjały temu mechanizmy wbudowane w system, których celem jest za-
pewnienie bezpieczeństwa i wynagrodzenia deponentom. W islamie nato-
miast brak tego typu zabezpieczeń rodzi doniosłe skutki. Najważniejszym
z nich jest słaba motywacja do lokowania nadwyżek finansowych w ban-
kach. Do zamachów w 2001 r., w następstwie których doszło do częścio-
wego przeorientowania inwestycji portfelowych świata muzułmańskiego
w stronę finansów islamskich, bogaci muzułmanie szejkowie, książęta,
biznesmeni, lokowali swoje pieniądze tam, gdzie były one bezpieczne i gdzie
przynosiły im stosowny dochód. Motywy religijne odgrywały drugorzędną
rolę. Dlatego większość oszczędności składali w bankach typu zachodniego
w swoich krajach, a w przypadku braku takiej oferty, także za granicą. Skut-
kiem tego rozumowania był stały wyciek części oszczędności poza kraje sys-
temu (tym można tłumaczyć napływ petrodolarów do banków amerykań-
skich i europejskich po 1973 r.).
Brak gwarancji zwrotu depozytów rodzi szereg konsekwencji. Poza
wzrostem ryzyka z lokowania nadwyżek w sektorze bankowym i alokacją
środków poza systemem bankowości muzułmańskiej wymienić można
także:
% brak kontroli prawidłowości funkcjonowania systemu bankowego
ze strony banku centralnego, wprowadzania regulacji ostrożno-
ściowych , określania parametrów płynności itp.,
% brak instytucji funduszu gwarancyjnego (celem każdego funduszu
jest gwarantowanie nienaruszalności depozytów, co w przypadku
bankowości muzułmańskiej nie obowiązuje).
Podsumowanie
Porównując obie cywilizacje pod względem wpływu religii na kształt
systemów społeczno-ekonomicznych, można stwierdzić jej ogromne zna-
czenie w świecie islamu i słabnącą (znikomą) rolę w cywilizacji zachodniej.
Trudno jednak nie zadać sobie pytania, czy ów silny wpływ religii na relacje
społeczno-ekonomiczne w świecie islamskim nie stanowi podstawowej blo-
25
M. Ariff, The islamic banking system, http://www.islamic-paths.org.
49
Studia Europejskie, 3/2011
kady rozwojowej, powodując także nieudolność rządów, i czy w konsekwen-
cji nie ogranicza możliwości odnalezienia się w zglobalizowanym świecie.
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
