[ Pobierz całość w formacie PDF ]
miała być wznowioną. Po śmierci Bolesława Trojdenowicza (1340) obejmował dawną ziemię Lachów
król polski Kazimierz Wielki, jako najbliższy krewny i spadkobierca nieboszczyka. Tamten uznawał
był jeszcze zwierzchnictwo Uzbeka; ten przynosił zupełne uwolnienie od jarzma tatarskiego. Tamten
miewał zatargi z Cerkwią, ten był pierwszym w Europie głosicielem tolerancji wyznaniowej i od niego
dopiero wywodzi się ostateczne należyte zorganizowanie hierarchji cerkiewnej w księstwie Halickiem
i na Wołyniu.
Kazimierz W. miał do czynienia z węgierskiemi i z litewskiemi uroszczeniami do tych krajów. Nie
mogąc dać rady dwom naraz, zawarł spółkę z Ludwikiem węgierskim przeciwko Litwie. W ten sposób
Litwa, ścieśniana na północy coraz bardziej przez krzyżaków, znalazła na południu nowego
przeciwnika w Polsce - z czego korzystając, próbował Iwan Iwanowicz wystąpić do walki z
Olgierdem. Skutek był jednali ujemny, a zwycięski Olgierd wystąpił z programem zajęcia całej Rusi,
całkowitego usunięcia zewsząd Rurykowiczów.
IX. UTWIERDZENIE ODRBNOZCI MOSKIEWSKIEJ.
(1360-1380.)
Hasło Olgierda, że cała Ruś ma należeć do Litwy, stawała się z roku na rok coraz bliższem spełnieniu.
Już wszyscy jego synowie z pierwszego małżeństwa, ochrzczeni w prawowierju obdzieleni byli
księstwami dzielnicowemi na Rusi; od roku zaś 1362 podlegały Litwie Kijowszczyzna i całe Podole.
Ekspansja ta nie była bynajmniej niebezpieczną dla ruszczyzny; owszem, zapomocą samychże
dynastów litewskich szerzył się na Litwie ruski obyczaj, ruska piśmienność i ruskie pojęcia z zakresu
prawu prywatnego. Publiczne prawo ruskie nie istniało, i z tem łączył się brak rodzimej ruskiej
państwowości. Społeczeństwo z kulturą bezsprzecznie wyższą - jakiem była Ruś wobec Litwy -
ulegało od przeszło stu lat naporowi państwowości opartej na kulturze niższej, ponieważ stało niżej ud
Litwy co do organizacji państwowej. Litwa posiadała przynajmniej prawo dynastyczne, umożliwiające
organizację państwową: Jeden tylko z Giedyminowiczów był monarchą, uprawnionym do uprawiania
polityki, jako naczelny wielki książę, a wszyscy inni książęta zawiśli niewolniczo od jego łaski i
niełaski.
31
Na wzór Litwy począł wytwarzać prawo publiczne w Moskwie, jedyne na Rusi, metropolita Aleksy
Pleszczejew (1354 do 1378). Był to syn owego przywódcy drużynników, przybyłych z Kijowszczyzny
- upatrzony na metropolitę jeszcze przez Iwana Kaletę, chrześniak jego, a więc według ówczesnych
pojęć członek rodziny, członek dynastji niejako. Iwan Iwanowicz ustanowił go opiekunem swego
dziewięcioletniego syna, Dymitra (Dońskiego), tudzież sześcioletniego bratanka, Włodzimierza
sierpuchowskiego (pogrobowca po Andrzeju, bracie Szymona Pysznego). Wytworzyły się i pozostały
aż do drugiej połowy XV wieku dwie linje moskiewskie. Dzięki Aleksemu utrzymała się jednak na
zewnątrz jedność polityczna całego obszaru moskiewskiego i powstała moskiewska państwowość.
Metropolita Aleksy jest twórcą ustawy, ujętej w swojską formę dogoworu , układu, jaki zawierali
pomiędzy sobą w roku 1362 dziewięcioletni Włodzimierz z dwunastoletnim Dymitrem. Dymitr
otrzymywał władzę państwową nad Włodzimierzem sierpuchowskim, jako wielki książę moskiewski
nad podwładnym moskiewskim księciem dzielnicowym. Odjęto Włodzimierzowi prawo
samodzielnego prowadzenia wojen, a nałożono na niego obowiązek dostarczenia Dymitrowi posiłków
na każdą wyprawę. W dziewięć lat potem, w r. 1371. kiedy strony kontraktujące liczyły już lat 18 i 21,
stanął drugi układ. Ustanowiono primogeniturę. Książę sierpuchowski uznawał się podwładnym nie
tylko samego Dymitra (Dońskiego), ale zarazem już zgóry (ewentualnego) najstarszego jego syna - i
zobowiązywał się nie ubiegać się nigdy o wielki jarłyk przeciwko synom Dymitra.
Metropolita Aleksy układał zręby państwowości moskiewskiej wśród warunków najtrudniejszych.
Dwa razy odjęto Moskwie za jego czasów wielki jarłyk hański. Nie bez wpływów Olgierda przeniósł
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
